Żebrowska Olga

Zakład Dydaktyczny Chemii Organicznej
Laboratorium Stereokontrolowanej Syntezy Organicznej

Otrzymywanie i funkcjonalizacja laktonu naturalnego kwasu (1R,3R,4S,5R)-(-)-chinowego

Olga Żebrowska

Promotor: prof. dr hab. Rafał Siciński
Opiekun: mgr Anna Nowak

Znajdujący się w skórze 7-dehydrocholesterol pod działaniem promieniowania ultrafioletowego ulega fotochemicznej izomeryzacji do prewitaminy D₃, która w ciągu kilku godzin pod wpływem ciepła ludzkiego ciała zostaje przekształcona w cholekalcyferol (witamina D₃). Cholekalcyferol transportowany jest ze skóry do wątroby, a następnie do nerek, gdzie kolejno ulega dwukrotnej enzymatycznej hydroksylacji, prowadzącej do powstania aktywnej biologicznie formy witaminy D₃ – kalcytriolu [1α,25-dihydroksywitaminy D₃; 1α,25-(OH)₂D₃)]. [1]

Witamina D₃ bierze udział w utrzymywaniu prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej. Szybki rozwój chemii i biologii molekularnej pozwolił naukowcom na odkrycie nowych funkcji tego związku w organizmie człowieka. Szczególnie ważnym osiągnieciem było wyizolowanie odpowiedniego receptora witaminy D₃ – Vitamin D Receptor (VDR). Odkrycie VDR w tkankach wielu narządów, nie biorących udziału w gospodarce wapniowo-fosforanowej, ukazuje szerokie spektrum działania kalcytriolu. Choć główną funkcją tego witaminowego hormonu jest udział w metabolizmie kości, to bierze on również udział w namnażaniu i różnicowaniu się komórek oraz odgrywa istotną rolę w zapobieganiu takich chorób jak rak, choroby immunologiczne, nadciśnienie czy cukrzyca.

Najbardziej przełomowym osiągnięciem było odkrycie VDR w komórkach nowotworowych, a biorąc pod uwagę biologiczne właściwości kompleksu kalcytriol/VDR (tj. hamowanie namnażania się komórek), budzi to nadzieje na zastosowanie witaminy D₃ w terapii nowotworowej. Dlatego szuka się nowych, bardziej aktywnych analogów kalcytriolu, których wprowadzenie większej dawki do organizmu w celu terapii, nie będzie powodować hiperkalcemii. [2]

Celem moich badań było otrzymanie dwóch bloków budulcowych witaminy D₃. Pierwszym blokiem budulcowym była sulfonowa pochodna zawierająca steroidowe pierścienie C/D z łańcuchem bocznym witaminy D₃, a drugim pochodna kwasu cykloheksanokarboksylowego, która w przyszłości może posłużyć – jako blok budulcowy – do syntezy analogu kalcytriolu ze zmodyfikowanym pierścieniem A.

Literatura:
[1] Holick M. F., NEJM. 2007, 357, 266-320.
[2] Anuszewska E. L., GF. 2011, 33.