Dzwoniarek Piotr
Zakład Chemii Nieorganicznej i Analitycznej
Pracownia Elektroanalizy Chemicznej
Nowa koncepcja nauczania podstawowych pojęć chemicznych w szkole podstawowej, ze szczególnym uwzględnieniem pojęcia mola
Piotr Dzwoniarek
Promotor: prof. dr hab. Marek Orlik
W dobie zalewu informacji nauczanie faktograficzne zupełnie straciło na wartości. Współczesny człowiek, mogący w ułamku sekundy dotrzeć do niemal dowolnej informacji, potrzebuje zarazem narzędzi, które pozwolą mu krytycznie ocenić jej poprawność i wiarygodność. Chemia jest jednak jednym z tych przedmiotów szkolnych, których nauczanie nie może ograniczać się wyłącznie do podawania (nawet zweryfikowanych) faktów, lecz wymaga przede wszystkim uchwycenia i zrozumienia powiązań między nimi, a więc – uczy logicznego myślenia. Niestety ten ogromny potencjał chemii jako nauki ścisłej jest wykorzystywany w szkole tylko w niewielkim stopniu.
Negatywnym tego przykładem jest sposób wprowadzania w szkole pojęcia atomu. Obecnie obowiązująca podstawa programowa jest bowiem tak skonstruowana, że nakłada na nauczyciela obowiązek wprowadzenia teorii atomistycznej już w pierwszych miesiącach nauki chemii – w gimnazjum lub w szkole podstawowej.[1] Dla każdego wykształconego chemika atom jest pojęciem konkretnym i całkowicie zrozumiałym. Jednak dla ucznia, który pierwszy raz o nim słyszy, jest to konstrukt zupełnie abstrakcyjny, bo niewidoczny i niemierzalny. W ramach pracy magisterskiej opracowałem więc nową, autorską koncepcję nauczania podstawowych pojęć chemicznych w szkole podstawowej opartą na molu – pojęciu wyczuwalnym lepiej niż abstrakcyjny atom.
Opracowany przeze mnie program nauczania chemii zakłada, że pojęcie atomu zostanie wprowadzone dopiero po zaznajomieniu uczniów z podstawowymi, a zarazem nie tak abstrakcyjnymi pojęciami i prawami chemicznymi. W mojej koncepcji program kładzie duży nacisk na samodzielne odkrywanie praw chemicznych (prawo zachowania masy, prawo stosunków stałych, dopiero później teoria atomistyczna) oraz samodzielne (w trakcie lekcji) wyznaczanie wielu stałych i wielkości charakterystycznych (gęstość, skład procentowy związku, masa molowa, objętość molowa, masa atomowa, wzór empiryczny, wzór sumaryczny). W rezultacie, zamiast (dotychczasowej) tradycyjnej nauki o wzorach i równaniach chemicznych, wiedza chemiczna przekazywana będzie w taki sposób, aby jawić się jako przedmiot, na którym uczeń uczy się badać świat, obserwować, ważyć, mierzyć, wnioskować, stawiać hipotezy i je weryfikować.
W pracy opisuję także opracowany przeze mnie zestaw odpowiednich ćwiczeń laboratoryjnych do wykonania na lekcji przez uczniów lub nauczyciela.
Literatura:
[1] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356)