Eksperci: dokonania w dziedzinie edycji genomu nagrodzono Noblem bardzo szybko
08 października 2020
Tegoroczne noblistki z dziedziny chemii nagrodzono bardzo szybko, bo zaledwie po niecałych dziesięciu latach od ogłoszenia wyników ich badań. Jednak ich renomę widać już literaturze naukowej – mówili eksperci w czasie spotkania w Centrum Współpracy i Dialogu UW.
Emmanuelle Charpentier i Jennifer A. Doudna zostały w środę tegorocznymi laureatkami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Komitet Noblowski docenił je za opracowanie metody edycji genomu.
„Nie jest to zaskakujące, ponieważ ta metoda, za którą zostały nagrodzone laureatki, pojawiała się na tzw. giełdzie. Pełne zaskoczenie nie, ale mimo wszystko spodziewałem się, że będzie to mniej biologiczna nagroda” – powiedział prof. Sławomir Sęk z Wydziału Chemii UW w czasie spotkania z mediami w Centrum Współpracy i Dialogu UW.
Prof. Paweł Kulesza z Wydziału Chemii UW dodał, że obie laureatki pracują w czołowych światowych instytucjach – niemieckim instytucie Maxa Plancka, Harvard Medical School w USA. „Wprawdzie te badania nie dotyczą bezpośrednio naszej sytuacji pandemicznej, ale to są badania (…) prowadzone jednak w kierunku walki z naszymi różnymi dolegliwościami, pandemiami czy słabościami genetycznymi” – podkreślił. W tym roku Komitet Noblowski nagrodził bardziej praktyczne badania, niż zwykł to robić – uważa naukowiec. “To jest chyba też oczekiwanie społeczne, że musimy przyspieszyć te badania” – ocenił.
Z kolei prof. Rafał Siciński z Wydziału Chemii UW podkreślał, że obie noblistki rozpoczęły intensywną i owocną współpracę niedawno, bo około 9 lat temu. „To jest bardzo świeża współpraca, bardzo świeże badania, które razem prowadziły” – mówił.
„Wyniki tych prac już zostały zastosowane przez szereg innych naukowców z innych ośrodków badawczych. Ich renomę widać już w literaturze naukowej” – zaznaczył prof. Siciński.
Prof. Sławomir Sęk powiedział, że istota odkrycia noblistek polega na możliwości edytowania genomu z pomocą tzw. nożyczek molekularnych, które pozwalają na przecinanie nici DNA w selektywnie wybranym miejscu i wprowadzaniu tam innych sekwencji. “To się przekłada na konkretne możliwości zastosowań. Pozwala oczywiście na modyfikację genetyczną” – wyjaśnił. Te modyfikacje – jak mówił – mogą dotyczyć zmniejszenia podatności roślin na choroby, ale też w dalszej perspektywie wprowadzanie zmian genetycznych w organizmie ludzkim.
Według prof. Sęka tegoroczny Nobel z dziedziny chemii jest sygnałem związanym z aktualną sytuacją epidemiczną. „Oczywiście daleka droga, żeby zmodyfikować DNA w taki sposób, żebyśmy stali się odporni na COVID-19 na przykład, ale ta nagroda – wydaje mi się – jest takim puszczeniem oka do naukowców, że warto w tym kierunku iść, i że obecne potrzeby cywilizacyjne społeczeństwa w dużym stopniu dotyczą pogranicza pomiędzy chemią, biologią, medycyną” – dodał.
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl
Wieczór odkrywców-Polskie Radio 24-rozmowa z dr. hab. Wiktorem Lewandowskim
13 sierpnia 2020Chiralność, czyli możliwość występowania obiektu w dwóch, niemal identycznych postaciach, mających się do siebie jak odbicie lustrzane, jest wszechobecna w przyrodzie. Ta właściwość materii ma szczególne znaczenie dla przemysłu farmaceutycznego i medycyny, ponieważ układy biologiczne są wysoce wyspecjalizowane w rozpoznawaniu, selekcji i kontroli chiralności.
Międzynarodowa grupa naukowców z uniwersytetów w Warszawie, Mariborze i San Sebastian, z udziałem dr. hab. Wiktora Lewandowskiego, dr hab. Damiana Pociechy, prof. UW, oraz prof. dr hab. Ewy Góreckiej z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, opublikowała właśnie artykuł przeglądowy dotyczący chiralnych faz ciekłokrystalicznych w prestiżowym czasopiśmie naukowym Advanced Materials. Praca powstała m. in. dzięki wsparciu grantu FIRST TEAM Fundacji na rzecz Nauki Polskiej prowadzonego przez dr. hab. Wiktora Lewandowskiego.
– To zjawisko, czy ta możliwość występowania materiałów czy molekuł w takich postaciach jest w naturze bardzo rozpowszechniona, od cząstek subatomowych poprzez aminokwasy, białka, cukry aż po wielkie galaktyki – mówi w Programie 1 Polskiego Radia dr hab. Wiktor Lewandowski – badacz z Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego.
Naukowiec zwraca uwagę, że leki muszą mieć konkretną chiralność. – Ich odbicie lustrzane będzie miało zupełnie inne zastosowania bądź na przykład inne skutki uboczne. Takie wypadki zdarzały się niestety w przeszłości – podkreśla dr hab. Wiktor Lewandowski. – Należy zwracać uwagę na to, jak dana cząsteczka jest ułożona w przestrzeni, a nie tylko na to z jakich atomów jest zbudowana – dodaje.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy:
https://www.polskieradio.pl/7/5098/Artykul/2563378,Chiralnosc-a-projektowanie-lekow
Źródło: www.polskieradio.pl
Audycja z dr hab. Anną Pawlak (Polskie Radio)
18 lutego 2020Naukowcy pracują nad stworzeniem „czapki niewidki”
Celem konsorcjum „Ensemble 3” będzie opracowanie nowych materiałów fotonicznych o bardzo ciekawych właściwościach, do zastosowań między innymi w medycynie, optoelektronice, czy telekomunikacji.
Kierownik Zakładu Materiałów Funkcjonalnych ITME dr hab. Dorota Anna Pawlak (3P), wiceprezes Sieci Badawczej Łukasiewicz Marcin Kraska (L), Dziekan Wydziału Chemii UW dr hab. Andrzej Kudelski, prof. ucz. (3L), podsekretarz stanu w MNiSW prof. dr hab. Grzegorz Wrochna (1P), sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju Wojciech Murdzek (3P) podczas konferencji prasowej MNiSW i Sieci Badawczej „Łukasiewicz” nt. „Centrum Doskonałości ENSEMBLE3 – inauguracja projektu”, 13 bm. w Centrum Nowych Technologii UW w Warszawie. Fot. PAP/Wojciech Olkuśnik 13.01.2020
Profesor Dorota Pawlak tworzy między innymi metamateriały, które dają możliwość „ukrywania” obiektów – czynią je niewidzialnymi (fala elektromagnetyczna może zostać zakrzywiana tak, żeby ominąć otaczany obiekt i wrócić na dotychczasowy tor). Tak skonstruowane metamateriały – peleryny, czy „czapki niewidki” mogą być wykorzystane w wojsku do ochrony okrętów podwodnych, czy wozów bojowych. Zespół profesor Doroty Pawlak pracuje także nad materiałami plazmonicznymi, które można wykorzystać w informatyce.
Konsorcjum „Ensemble 3” tworzą poza polskimi placówkami badawczymi: Instytutem Technologii Materiałów Elektronicznych i Uniwersytetem Warszawskim, trzy czołowe placówki europejskie: Sapienza University of Rome (Włochy), Karlsruhe Institute of Technology (Niemcy) oraz Cooperative Research Center nanoGUNE Consolider (Hiszpania). Na realizację projektu polska uczona otrzymała 30 mln euro (ponad 45 mln zł w ramach programu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej-Międzynarodowe Agendy Badawcze, a oprócz tego środki z konkursu Teaming for Excellence, który jest realizowany ze środków programu ramowego UE Horyzont 2020 i z MNiSz).
W Programie 1 Polskiego Radia prof. Dorota Pawlak opowiada o szczegółach badań.
Zapraszamy do wysłuchania całego nagrania: https://www.polskieradio.pl/7/5098/Artykul/2457477,Naukowcy-pracuja-nad-stworzeniem-czapki-niewidki
Źródło: www.polskieradio.pl
Co wnieśli do nauki tegoroczni nobliści?
23 listopada 2019Prof. Leonora Bużańska, Prof. Krzysztof Meissner i dr Bartosz Hamankiewicz opowiedzieli w Kawiarni Naukowej Festiwalu Nauki o tegorocznych Nagrodach Nobla z medycyny, fizyki i chemii:
- sylwetki noblistów i ich odkrycia
- co zawdzięczamy badaniom uczonych
- wielcy nieobecni tegorocznych nagród.
Nagroda Nobla z chemii
Dr Hamankiewicz mówił o Nagrodzie Nobla z chemii. John. B. Goodenough, M. Stanley Whitthingam oraz Akira Yoshino zostali docenieni za wkład w rozwój badań, którym zawdzięczamy baterie litowo-jonowe. Bez ich istnienia nie mógłby działać żaden współczesny smartfon czy laptop. Prelegent oprócz przedstawienia dokonań tegorocznych noblistów, opisał również sposób działania akumulatorów. Przypomniał także badania, które poprzedziły odkrycia Goodenugha, Whittinghama i Yoshino.
Link do audycji:
Źródło : www.wszechnica.org.pl
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii przyznana
10 października 2019Nagroda Nobla w dziedzinie chemii przyznana za badania nad bateriami litowo-jonowymi.
Przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za rewolucję, z której korzystamy wszyscy. Chodzi o baterie litowo-jonowe, które zasilają nasze telefony, komputery i samochody elektryczne. To właśnie dzięki tej baterii możemy być mobilni. Laureatami Nobla zostali trzej naukowcy John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham i Akira Yoshino.
W „Faktach TVN” komentowali eksperci z Wydziału Chemii UW – prof. dr hab. Rafał Siciński i prof. dr hab. Paweł Kulesza.
Materiał wideo:
Źródło: www.fakty.tvn24.pl
Odkrycie młodego chemika może zelektryzować świat nauki
23 września 2019Antoni Lis – dopiero skończył liceum, a już doceniono go w międzynarodowym konkursie dla młodych naukowców EUCYS 2019. Spośród 100 projektów, które były prezentowane na konkursie EUCYS, Antoni zajął trzecie miejsce, co świadczy o tym, że projekt był naprawdę dobry – mówi dr Magdalena Osial w TVP INFO. Antoni Lis wymyślił sposób na wykorzystanie nanocząsteczek tlenku żelaza w medycynie. Drobiny połączone z lekiem i pierwiastkiem promieniotwórczym mogą precyzyjnie niszczyć komórki nowotworowe. Można byłoby wstrzykiwać w konkretne miejsca, naprowadzać je magnetycznie – mówi Antoni Lis. Odkrycie młodego chemika może zelektryzować świat nauki. W dodatku młody naukowiec przyciąga sukcesy jak magnes.
Nastolatek spędził dziesiątki godzin w laboratoriach Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W rozmowie z PAP podkreślił, że było to możliwe tylko dzięki jego udziałowi w stażu w ramach programu „Uniwersytet Młodego Chemika”. Jest to inicjatywa mająca na celu umożliwienie szybszego wejścia w świat nauki ponadprzeciętnie zdolnej młodzieży. Tam zainteresowała go nanotechnologia.
Materiał wideo:
Kandytat na lek do stosowania w bólu przewlekłym-materiały wideo
16 lipca 2019Naukowcy z Wydziału Chemii UW i Instytutu Farmakologii im. Jerzego Maja PAN w Krakowie otrzymali związek wykazujący wielokrotnie silniejszy od morfiny efekt przeciwbólowy w modelu bólu neuropatycznego.
Ból neuropatyczny jest bólem przewlekłym rozwijającym się po uszkodzeniach układu nerwowego. Uszkodzenia mogą mieć różną przyczynę, począwszy od uszkodzeń mechanicznych (wypadki, operacje) po choroby metaboliczne (cukrzyca), nowotwory, półpasiec itp. Przyczyny rozwoju tego bólu są bardzo zróżnicowane, a leczenie bardzo trudne i niezadowalające. Poważnym utrudnieniem terapii bólu neuropatycznego jest osłabione działanie leków opioidowych (np. morfiny) w tym typie bólu. Dodatkowym problemem terapii bólu neuropatycznego są pojawiające się po wielokrotnym podaniu leków stosowanych w terapii tego bólu objawy niepożądane, takie jak tolerancja, uzależnienie, efekty kardiotoksyczne, hamowanie perystaltyki jelit itp. Biorąc pod uwagę fakt, że ból neuropatyczny występuje u około 5% ludności EU i stale powiększa się ta grupa pacjentów ze względu na częstsze występowanie chorób cywilizacyjnych poszukiwanie nowych leków ma zasadnicze znaczenie.
Wieloletnie badania nad działaniem leków opioidowych oraz endogennych systemów opioidowych prowadzone przez zespół profesor Barbary Przewłockiej w Instytucie Farmakologii im. Jerzego Maja PAN w Krakowie wykazały między innymi, że w bólu neuropatycznym w odpowiedzi na uszkodzenie i wzrost aktywności endogennych systemów przeciwbólowych obserwuje się wzrost aktywności układów neuropeptydowych działających probólowo. Ta obserwacja była początkiem badań nad związkami hybrydowymi, działającymi na dwa cele receptorowe – jednym farmakoforem jest agonista opioidowy, a drugim antagonista wybranego systemu probólowego.
Strukturę tego typu związków hybrydowych opracował zespół chemików pod kierunkiem profesor Aleksandry Misickiej-Kęsik i dr Ewy Witkowskiej z Wydziału Chemii UW. Związki te stały się podstawą międzynarodowego zgłoszenia patentowego, a do dalszej komercjalizacji otrzymanych związków została powołana spółka „spin off” UW, Matariki Bioscience. W ostatnim czasie spółka otrzymała na ten cel 12,6 mln zł dofinasowania ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, Działanie 1.1 Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Materiały wideo:
- „Substancja skuteczniejsza od morfiny” – Pytanie na śniadanie (12.07.2019)
- Telewizyjny Kurier Warszawski – TVP3 Warszawa (9.07.2019)
https://warszawa.tvp.pl/43427475/09072019
Co łączy ciekłe kryształy i japońskie nunczako? Prof. E. Górecka
24 stycznia 2019Dnia 22 stycznia 2019 r. gościem Łukasza Badowskiego była prof. Ewa Górecka z Zakładu Chemii Teoretycznej i Strukturalnej Wydziału Chemii UW. Zapraszamy do wysłuchania nagrania.
Link do audycji: https://www.rdc.pl/podcast/z-innej-planety-co-laczy-ciekle-krysztaly-i-japonskie-nunczako/
Źródło: www.rdc.pl
Wywiad z dr Moniką Koperską-Aksamit (Polskie Radio)
22 stycznia 2019Wikipedia jest pełnoletnia, ale czy wiarygodna?
15 stycznia 2001 roku powstała Wikipedia, początkowo jedynie anglojęzyczna. Dziś ma 18 lat, a opracowania tematów serwuje w 300 językach świata. Czy jej wiarygodność też się poprawiła?
W zbiorach Wikipedii odnajdziemy dziś 400 milionów haseł, pracuje nad nimi tysiące osób. Początkowo była mocno niedoceniana i świat nauki wyśmiewał ją jako źródło informacji. – Pamiętam ze swoich studenckich czasów, że cytowanie Wikipedii było przekreślane przez wszystkich prowadzących. Nie była uznawana jako źródło – mówi dr Monika Koperska-Aksamit, z Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Wydziału Chemii UW. – Dziś błędy w niej opublikowane są bardzo szybko wychwytywane. Pracuje nad tym ogromny kolektyw ludzi, który cały czas sprawdza i edytuje materiały – dodaje.
Dziś dobrą radą jest zaczynanie badań od Wikipedii, ale przejście od razu do linków i tam szukanie pogłębienia wiedzy – Monika Koperska-Aksamit
Gość Czwórki podkreśla to, co mówią sami autorzy internetowej encyklopedii, że „autorzy Wikipedii to nie jest grupa superekspertów, ale ludzi, którzy mogą mieć swoje opinie”. Rozmówczyni Patryka Kuniszewicza przywołuje amerykańskie badania z 2014 roku, dotyczące haseł w Wikipedii i ich porównanie z hasłami Encyklopedii Britannica, uważanej za najlepszą encyklopedię świata. Czy Wikipedia opatrzona jest większym błędem poznawczym niż Britannica? Jakie jest jej zaangażowanie polityczne? Czy jako wykładowca, Monika Koperska-Aksamit, swoich studentów cytujących Wikipedię odprawia z kwitkiem? I dlaczego w bibliotece Polskiego Radia, skąd nadawana była „Stacja Nauka” pachnie octem? O tym m.in. w nagraniu audycji.
Zapraszamy do wysłuchania całego nagrania.
https://www.polskieradio.pl/10/5366/Artykul/2246316,Wikipedia-jest-pelnoletnia-ale-czy-wiarygodna
Wieczór odkrywców-Polskie Radio 24-wywiad z prof. K. Woźniakiem
19 grudnia 2018Ludzie nauki: krystalografia w poszukiwaniu nowych leków
– Krystalografia generalnie dotyczy badania ciała stałego. Prawie każde ciało stałe jest kryształem – mówi profesor Krzysztof Woźniak z Wydziału Chemii i Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Prof. Krzysztof Woźniak jest laureatem konkursu TEAM-TECH Core Facility Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, którego celem są badania związane z wykorzystaniem zaawansowanej, ale dostępnej już aparatury naukowo-badawczej. Profesor Woźniak stworzy dzięki uzyskanym środkom „Platformę do badań krystalograficznych oraz biofizycznych wspomagających rozwój produktów leczniczych”.
– Dzięki badaniom krystalograficznym na świecie udokładniono strukturę ok. półtora miliona związków i wyznaczono metodami neutronograficznymi ok. pięciu, sześciu tysięcy struktur. To jest cała nasza ludzka wiedza numeryczna na temat oddziaływań molekuł atomów – opowiada prof. Krzysztof Woźniak.
Gość audycji zaznacza, że ta wiedza jest podstawą m.in. medycyny i farmacji. – Opiera się na niej cały postęp, jaki odbywa się w nauce, dlatego dla dalszego rozwoju nauki jakość tej informacji jest czymś absolutnie kluczowym – dodaje. – Chcemy stworzyć takie możliwości, które pozwolą udokładniać białka, po to, żeby przenieść ich analizę na zupełnie inny, precyzyjniejszy poziom – mówi.
Zapraszamy do wysłuchania całego nagrania.