Radzewicz Katarzyna

Zakład Dydaktyczny Chemii Organicznej
Pracownia Stereokontrolowanej Syntezy Organicznej

Heptaester metylowy kwasu kobyrynowego jako katalizator reakcji rodnikowych

Katarzyna Radzewicz

Promotor: dr Krzysztof Ziach
Opiekunowie: prof. Dorota Gryko (IChO PAN), dr Keith ó Proinsias (IChO PAN)

Witamina B₁₂ jest złożonym związkiem kompleksowym, w którym jon kobaltu na III stopniu utlenienia znajduje się w centrum luki makrocyklicznej układu korynowego, zbudowanego z czterech częściowo zredukowanych pierścieni pirolowych. Atom kobaltu jest koordynowany przez cztery atomy azotu zawarte w pierścieniach oraz przez dwa aksjalne ligandy, określane jako α i β. W witaminie podstawnikiem α jest 5’, 6’-dimetylobenzimidazol, natomiast w pozycji β mogą znajdować się ligandy: grupa cyjankowa (cyjanokobalamina), grupa metylowa (metylokobalamina), grupa hydroksylowa (hydroksykobalamina), cząsteczka wody (akwakobalamina) lub reszta 5′-deoksyadenozyny (adenozylokobalamina). Wszystkie wymienione formy nazywane są ogólnie witaminą B₁₂.^1,2

Witamina B₁₂ w organizmach żywych odgrywa rolę kofaktora w procesach enzymatycznych, bierze udział w reakcjach przegrupowania, metylowania oraz dehalogenowania.

Dzięki zdolności tworzenia wiązania Co-C przez zredukowane formy witaminy (Co(II) oraz Co(I)) została ona użyta jako katalizator wielu reakcji organicznych.³ Istotnym ograniczeniem wykorzystywania jej w syntezie organicznej jest słaba rozpuszczalność tego związku w rozpuszczalnikach organicznych, dlatego w katalizie najczęściej wykorzystuje się jej pochodne.

Heptaester metylowy kwasu kobyrynowego (Rysunek 1) jest hydrofobową pochodną witaminy B₁₂. Celem mojej pracy było zbadanie właściwości katalitycznych tego estru w reakcjach rodnikowych – halogenków alkilowych z olefinami oraz diazozwiązków z olefinami o bogatych w elektrony wiązaniach podwójnych.

Rysunek 1. Heptaester metylowy kwasu kobyrynowego, kompleks wodny.

Literatura:
[1] Banerjee R., Chemistry and Biochemistry of B₁₂; John Wiley & Sons, New York 1999.
[2] ó Proinsias K., Giedyk M., Gryko D., Chem. Soc. Rev. 2013, 42, 6605-6619.
[3] Giedyk M., Goliszewska K., Gryko D., Chem. Soc. Rev. 2015, 44, 3391-3404.