Koronawirus słowem roku 2020 w Polsce i na świecie
05 stycznia 2021
Koronawirus został wybrany słowem roku 2020. Tak uznali internauci w głosowaniu online oraz językoznawcy w głosowaniu kapituły ogólnopolskiego plebiscytu, organizowanego przez Instytut Języka Polskiego UW i Fundację Języka Polskiego. Słowa związane z pandemią zwyciężały także w podobnych plebiscytach zagranicznych, m.in. w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Stanach Zjednoczonych oraz Szwajcarii.
Słowa roku 2020 w wybranych plebiscytach zagranicznych:
- Wielka Brytania: lockdown (plebiscyt Collins Dictionary);
- Stany Zjednoczone: Covid (plebiscyt American Dialect Society), pandemic (plebiscyt Merriam Webster);
- Niemcy: Corona-Pandemie;
- Szwajcaria francuskojęzyczna: Coronagraben – dosł. ‘”rowy/okopy koronawirusa’”– różnice między przepisami pandemicznymi w różnych kantonach;
- Szwajcaria niemieckojęzyczna: systemrelevant „istotny dla systemu’”w kontekście gospodarki w pandemii;
- Austria: Babyelefant, Jugendwort: boomer.
Więcej informacji o wynikach plebiscytu Słowo Roku 2020, który został zorganizowany przez językoznawców z Uniwersytetu Warszawskiego znajduje na stronie: https://www.uw.edu.pl/wyniki-plebiscytu-slowo-roku-2020/.
O słowach popularnych w innych krajach można przeczytać pod adresem: http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl/.
Źródło: www.uw.edu.pl
Wyniki plebiscytu Słowo Roku 2020
Koronawirus został Słowem Roku 2020. Wyraz ten zdobył pierwsze miejsce w głosowaniu internautów oraz kapituły językoznawców. Słowem Dekady zostało wybrane wyrażenie pięćset plus.
Głosowanie w plebiscycie trwało do 31 grudnia 2020 roku. Podobnie jak w poprzednich latach, uczestnicy plebiscytu mogli wybierać spośród listy słów (w tej edycji 34 słów) zaproponowanych przez organizatorów lub przesyłać własne propozycje za pomocą formularza na stronie sloworoku.uw.edu.pl.
Konkurs organizowany jest przez Instytut Języka Polskiego UW oraz Fundację Języka Polskiego. W plebiscycie oddano blisko 18 tys. głosów. Niezależnie od głosowania internetowego, wyboru Słowa Roku dokonała także kapituła konkursu. W tym roku internauci mieli także możliwość głosowania na Słowo Dekady.
Słowo Roku 2020
Słowem Roku 2020 zarówno w głosowaniu internautów, jak i kapituły plebiscytu został rzeczownik koronawirus. Słowem Dekady internauci wybrali wyrażenie pięćset plus.
Wyniki plebiscytu internetowego
Na wyraz koronawirus, który zajął pierwsze miejsce w głosowaniu internetowym na Słowo Roku, oddano 1753 głosy, co stanowi 9,8% wszystkich głosów. Na drugim miejscu jest rzeczownik kobieta, na który oddano 1516 głosów (8,4%). Na trzecim miejscu znalazło się słowo spoza listy propozycji organizatorów konkursu: apostazja. Na ten wyraz oddano 1454 głosy (8,1%).
W pierwszej dziesiątce słów, na które głosowano najczęściej znalazły się także (w kolejności liczby głosów) takie wyrazy, jak: lockdown, Covid-19, pandemia, aborcja, strajk, kwarantanna, zdalny.
Organizatorzy nie uwzględniali w zestawieniu głosów oddanych na słowa, które wyklucza regulamin, czyli nazwy własne, np. nazwiska, imiona, pseudonimy, nazwy miejscowe, partyjne i organizacyjne, tytuły książek i filmów oraz słowa wulgarne, należące do mowy nienawiści.
Wybór kapituły
Kapituła plebiscytu w składzie: prof. Jerzy Bartmiński (UMCS, Lublin), prof. Jerzy Bralczyk (UW), dr hab. Katarzyna Kłosińska (UW), prof. Ewa Kołodziejek (Uniwersytet Szczeciński), prof. Marek Łaziński (UW), prof. Andrzej Markowski (UW), prof. Jan Miodek (UWr), prof. Renata Przybylska (UJ), prof. Halina Zgółkowa (UAM), podobnie jak internauci, Słowem Roku 2020 wybrała rzeczownik koronawirus.
Drugie miejsce zajął wyraz kobiety (liczba mnoga), a trzecie rzeczownik pandemia.
Inne wyróżnione przez kapitułę słowa to: kwarantanna, LGBT, lockdown, medyk, miękiszon, szczepionka, zdalny (zdalne nauczanie, praca).
Wyniki głosowania internetowego na Słowo Dekady
W tym roku internauci wybierali także najważniejsze słowo ostatniego dziesięciolecia (2011-2020). Łącznie oddano 3446 głosów. Najwięcej głosów (421 głosów, 12,2%) uzyskało wyrażenie pięćset plus – słowo roku 2016 w głosowaniu internautów. Na drugim miejscu z wynikiem 369 głosów (10,7%) znalazł się skrótowiec LGBT – słowo roku 2019 w głosowaniu internautów. Na trzecim miejscu uplasowała się konstytucja – słowo roku 2018 w werdykcie kapituły oraz internautów (366 głosów, 10,6%).
Kolejne wyróżnione słowa z pierwszej dziesiątki głosowania (według liczby zgłoszeń) to: klimat, dobra zmiana, gender, feminatyw, protest, niepodległość, apostazja (spoza listy wyboru).
Komentarz prof. Marka Łazińskiego z Instytutu Języka Polskiego UW, członka Kapituły plebiscytu:
Koronawirus
Zwycięstwo rzeczownika koronawirus nie dziwi w roku pandemii, zresztą nie tylko w polskim plebiscycie. Koronawirus jest nazwą wirusa, ale też choroby zwanej naukowo Covid-19. W polszczyźnie przewaga frekwencyjna koronawirusa nad Covidem jest wyjątkowo wyraźna, można się o tym przekonać porównując te dwa słowa w różnych językach w Trends Google. Także inne wyrazy opisujące rzeczywistość pandemii, są w polszczyźnie tworzone najczęściej z elementem korona-, np. koronalia, koronawakacje, koronawybory, koronialsi; Covid jest słowotwórczo znacznie rzadziej wykorzystywany. Pełny opis wyrazu koronawirus >>
Kobieta (kobiety)
To wyraz tajemniczy, nie występuje on w innych językach, a w polszczyźnie dopiero od XV wieku. Etymologowie proponują co najmniej 20 różnych wyjaśnień jego pochodzenia. Kiedyś było to określenie lekceważące, choć niekoniecznie obraźliwe, odnosiło się pierwotnie do niewiasty z ludu. Rzeczownik ten, powszechny i neutralny dopiero od XIX wieku, jest jedynym przykładem nazwy płci żeńskiej, której wartościowanie w dziejach się poprawia. Inne nazwy, jak np. dziewka, wykazują odwrotną tendencję. Dziś wyraz kobieta, a jeszcze lepiej kobiety, brzmi dumnie i na pewno nikt nie chce zastąpić tej nazwy inną.
Apostazja, pandemia
Dwa rzeczowniki na trzecim miejscu: apostazja w plebiscycie internetowym i pandemia w werdykcie kapituły przeszły w ostatnim roku z języka specjalistycznego do słownictwa ogólnego. Pandemia to nazwa epidemii ogólnoświatowej, zbudowana z greckiego członu demos ‘ludzie’ oraz przedrostka pan- ‘powszechny’. Apostazja (greckie ‘stać na zewnątrz’) oznacza historycznie odejście od religii chrześcijańskiej (jak uczynił to cesarz Julian Apostata). Współcześnie używa się tego terminu coraz częściej w znaczeniu formalnej procedury wystąpienia z Kościoła, choć nie wszyscy występujący z niego, odstępują od wiary.
Ogłoszenie wyników plebiscytu odbyło się online 5 stycznia. Zapis transmisji:
Wyniki plebiscytu przedstawili: prof. Jerzy Bralczyk, dr hab. Katarzyna Kłosińska, prof. Marek Łaziński oraz prof. Andrzej Markowski.
Słowo Roku w poprzednich latach
Głosowanie kapituły
2019
KLIMAT
2018
KONSTYTUCJA
2017
PUSZCZA
2016
TRYBUNAŁ
2015
UCHODŹCA
2014
KILOMETRÓWKA
2013
GENDER
2012
PARABANK
2011
PREZYDENCJA
Głosowanie internautów
2019
LGBT
2018
KONSTYTUCJA
2017
REZYDENT
2016
500+
2015
UCHODŹCA
2014
SEPARATYSTA
Źródło: www.uw.edu.pl